İshal normalden daha sık ve daha fazla sıvı bağırsak hareketidir. Bunun birçok nedeni vardır. İshal, sıklıkla bakteri, virüs veya parazit bulunan bir enfeksiyondan kaynaklanır. Bakteriler, bağırsağı istila ederek veya bağırsağın daha fazla su salgılamasını sağlayan bir toksin üreterek ishale neden olurlar. İshale bakteri veya parazitlerle kontamine olmuş yiyecekler neden olduğunda, insanlar bunu sıklıkla gıda zehirlenmesi olarak adlandırır.
İshal ile ilgili bazı önemli noktalar:
- Çoğu ishal vakası bakteri, virüs veya parazitlerden kaynaklanır
- Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi iltihabi bağırsak hastalıkları (IBD) kronik ishale neden olabilir
- Antidiarreal ilaçlar ishal çıkışını azaltabilir ve çocuklarda çinko takviyesi etkilidir
- Bazı beslenme ve probiyotik müdahaleler ishalin önlenmesine yardımcı olabilir
Belirtiler
İshal ile ilişkili belirti ve semptomlar şunları içerebilir:
- Gevşek, sulu dışkılama
- Karın krampları
- Karın ağrısı
- Ateş
- Dışkıda kan
- Şişkinlik
- Mide bulantısı
- Bağırsak hareketine acil ihtiyaç
Sık sık kusma ve ishal, vücuttan çok fazla sıvı kaybedildiğinde dehidrasyona (anormal derecede sıvı kaybı) neden olabilir. Dehidrasyon belirtileri şunları içerir:
- Susuzluk
- Kuru gözler
- Seyrek idrara çıkma
Sebepler
Birtakım hastalıklar ve koşullar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, ishale neden olabilir:
- Virüsler: İshale neden olabilecek virüsler arasında Norwalk virüsü, sitomegalovirüs ve viral hepatit bulunur. Rotavirüs, akut çocukluk ishalin genel bir nedenidir.
- Bakteriler ve parazitler: Kirlenmiş yiyecek veya su bakteri ve parazitleri vücudunuza bulaştırabilir. Giardia lamblia ve cryptosporidium gibi parazitler ishale neden olabilir.
İshalin yaygın bakteriyel nedenleri arasında kampilobakter, salmonella, shigella ve Escherichia coli bulunur. Gelişmekte olan ülkelerde seyahat ederken, bakteri ve parazitlerin neden olduğu ishal, genellikle gezici ishal olarak adlandırılır. Clostridium difficile enfeksiyonu, özellikle antibiyotiklerin seyrinden sonra ortaya çıkabilir.
- İlaçlar: Antibiyotikler gibi birçok ilaç ishale neden olabilir. Antibiyotikler bağırsaklarınızdaki doğal bakteri dengesini bozabilecek iyi ve kötü bakterileri yok eder. İshale neden olan diğer ilaçlar, kanser ilaçları ve magnezyumlu antasitlerdir.
- Laktoz intoleransı: Laktoz, sütte ve diğer süt ürünlerinde bulunan bir şekerdir. Laktozu sindirmekte zorlanan kişiler, süt ürünlerini yedikten sonra ishal olurlar.
Vücudunuz laktozu sindirmeye yardımcı olan bir enzim yapar, ancak çoğu insan için bu enzimin seviyeleri çocukluktan sonra hızla düşer. Bu yaşlandıkça laktoz intoleransı riskinin artmasına neden olur. - Fruktoz: Meyvelerde ve balda doğal olarak bulunan ve bazı içeceklere tatlandırıcı olarak eklenen bir şeker olan fruktoz, sindirimi zorlaşan insanlarda ishale neden olabilir.
- Yapay tatlandırıcılar: Sakız ve diğer şekersiz ürünlerdeki yapay tatlandırıcılar olan sorbitol ve mannitol, sağlıklı olan bazı insanlarda ishale neden olabilir.
- Ameliyat: Bazı insanlar abdominal cerrahi veya safra kesesi çıkarma ameliyatı geçirdikten sonra ishal olur.
Diğer sindirim bozuklukları: Kronik ishal, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, çölyak hastalığı, mikroskobik kolit ve irritabl barsak sendromundan kaynaklanabilir.
Viral İshalin Önlenmesi
Viral diyare yayılmasını önlemek için ellerinizi yıkayın. Yeterli el yıkama sağlamak için:
Yiyeceklerinizi hazırlamadan önce ve sonra ellerinizi yıkamanız gerekmektedir. Pişmemiş ete dokunduktan sonra, tuvaleti kullandıktan sonra, çocuk bezini değiştirdikten, hapşırdıktan, öksürdükten ve burnunuzu ektikten sonra ellerinizi yıkamanız önemlidir. En az 20 saniye sabunla köpürtün. Ellerinizi sabun sürdükten sonra, ellerinizi en az 20 saniye boyunca ovalayın.
Yıkama mümkün olmadığında el dezenfektanını kullanın. Lavabo bulamadığınız zaman alkol bazlı el dezenfektanı kullanın. El temizleyicisini, her iki elin de ön ve arka kısımlarını kapattığınızdan emin olarak, el losyonu gibi uygulayın. En az yüzde 60 alkol içeren bir ürün kullanın.
Teşhis
Fiziksel bir muayene yapmanın ve ilaçlarınızı incelemenin yanı sıra, doktorunuz ishalin neden olduğunu belirlemek için sizden testler isteyebilir.
- Kan testi: Tam bir kan sayımı testi ishalin neden olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir.
- Dışkı testi: Doktorunuz bir bakteri veya parazitin ishalinize neden olup olmadığını belirlemek için bir dışkı testi önerebilir.
- Esnek sigmoidoskopi veya kolonoskopi: Doktorunuz, kolonunuzun iç kısmına bakmak ve tekrarlayan ishal için bir sebep bulunmuyorsa biyopsi almak için bu prosedürlerden birini önerebilir. Her iki prosedürde de kolonunuza bakmak için ucunda mercek bulunan ince, ışıklı bir tüp kullanılmalıdır.
Tedavi
Belirtiler başladığında, daha fazla dinlenmeye çalışın ve berrak sıvı diyetine geçin. Susuz kalmamak için su, meyve suyu, bulyon ve çay içmeniz önerilir. Kafein içeren kahve veya alkolsüz içeceklerden kaçının, çünkü kafein su ve tuz kaybını arttırır. Eğer ishalle ilgili bulantınız varsa, sık sık çok küçük sıvı yudumlarını alın ve buzları emin. Daha iyi hissetmeye başladığınızda, mide kramplarını önlemek için yavaş yavaş katı yiyecekler yemeye başlayın.
Normal diyetinize dönmeden önce yumuşak, nişastalı yiyecekler (pişmiş mısır gevreği, haşlanmış pirinç, yulaf ezmesi ve elma püresi) ile başlayın. Karın kramplarını hafifletmek için karnınıza sıcaklık (sıcak su şişesi, ılık kompres veya düşük ısıda ayarlanmış elektrikli ısıtma yastığı) uygulayın.